Praca w rolnictwie w Szwajcarii – niezbędnik pracownika

Rozważasz emigrację? Szukasz pracy w Szwajcarii lub chcesz się doinformować? Sprawdź jak szwajcarskie prawo reguluje pracę w rolnictwie w kontekście m.in. umów, wynagrodzenia, czy urlopu oraz ubezpieczenia.

Szwajcarskie rolnictwo daje pracę setkom tysięcy osób. Oczywiście, podobnie jak w innych gałęziach gospodarki, również i tutaj panują pewne zasady. By utrzymać zdrowe relacje między pracownikami a pracodawcami, przedstawiciele obu stron wypracowali wytyczne regulujące zatrudnianie pracowników (niebędących krewnymi) na gospodarstwach (tzw. Lohnrichtlinie für familienfremde Arbeitnehmende in der Schweizer Landwirtschaft inklusive lanwirtschaftlicher Hauswirtschaft).

Jeśli masz wątpliwości odnośnie praw i obowiązków, czy to swoich, czy to swojego pracodawcy niniejszy niezbędnik pomoże Ci zyskać lepsze rozeznanie w Twojej sytuacji.

Wskazówka:
Wytyczne mają charakter ogólny i zapewniają ogólne rozeznanie. Pamiętaj, że w danym przypadku zawsze są być brane pod uwagę zapisy kantonalnej umowy branżowej dla rolnictwa (niem. kantonaler Normalararbeitsvertrag) oraz postanowienia umowy o pracę, zawartej między pracodawcą a pracownikiem.

Umowa o pracę, czyli Arbeitsvertrag w rolnictwie

Dla każdego stosunku pracy obowiązuje szwajcarskie prawo umów o pracę (niem. Arbeitsvertragsrecht), przepisy definiowane przez kantonalną umowę branżową NAV oraz zapisy z umowy o pracę zawartej między jej stronami. Dla prac niezwiązanych z rolnictwem (np. pracy w ogrodnictwie, gastronomii, czy branży budowlanej) obowiązują przepisy definiowane przez umowy taryfowe (GAV) dla danej branży.

Zasadniczo każdy pracodawca i pracownik powinien być w posiadaniu kantonalnej umowy branżowej dla rolnictwa lub umowy branżowej dla właściwej dla siebie działalności.

Co jeśli zapytasz o to swojego pracodawcę, a ten nie będzie w stanie Ci przedłożyć tego dokumentu? Wgląd do umowy NAV uzyskasz we właściwych placówkach kantonu, natomiast do GAV w związku zawodowym związanym z daną branżą lub w Federalnym Sekretariacie Stanu ds. Gospodarczych (SECO).

Warunki płacowe w szwajcarskim rolnictwie

Za wykonaną pracę każdemu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Jako punkt wyjścia obowiązują następujące stawki:

 

Pamiętaj:

  1. W Szwajcarii zarówno pracodawcy jak i pracownicy muszą przestrzegać kantonalnej płacy minimalnej (obowiązuje np. w kantonie Neuchatel) i/lub wytycznych odnośnie stawek które są zawarte w umowach branżowych (NAV), czy umowach taryfowych (GAV). 
  2. Co prawda w powyższej tabeli przedstawiciele pracodawców i pracowników ujęli wykształcenie, jednak w regulacjach dla pracy w rolnictwie wyraźnie zaznaczyli, że to pełniona funkcja jest rozstrzygająca przy wysokości wynagrodzenia. 
  3. Zasadniczo w Szwajcarii pracownicy zatrudnieni w rolnictwie otrzymują 12 wynagrodzeń miesięcznych. Wszelkie dodatkowe gratyfikacje, w tym tzw. 13-stki nie zostały ujęte w wytycznych.
  4. Pracodawca jest zobowiązany do wystawienia odcinka wypłaty (niem. Lohnabrechnung) przy uwzględnieniu godzin nadliczbowych, dni urlopowych oraz poniesionych przez pracownika kosztów.

Warunki płacowe ujęte w powyższej tabeli odnoszą się do stawek brutto. Pamiętaj, że od wynagrodzenia brutto musisz odjąć wszystkie potrącenia na składki na ubezpieczenie społeczne, a także podatek u źródła (tzw. Quellensteuer) oraz świadczenia rzeczowe (niem. Naturallohn) – wtedy uzyskasz stawkę netto. 

 

Ważne!
Jeśli podejmujesz pracę w Szwajcarii dopilnuj, aby wysokość wynagrodzenia znalazła się w Twojej umowie o pracę! 

Świadczenia rzeczowe, czyli co obejmuje tzw. Naturallohn

Świadczenia rzeczowe są często oferowane w rolnictwie. Pracodawcy często oferują mieszkanie oraz wyżywienie. Dla rolnictwa wysokość potrąceń z tytułu świadczeń rzeczowych (niem. Naturallohn) jest definiowana następująco:

 

Pamiętaj!
Jeśli nie otrzymujesz świadczeń rzeczowych, nie mogą one być potrącane z Twojej wypłaty. Jeśli natomiast korzystasz z dodatkowych świadczeń, które nie są uwzględnione w powyższej tabeli, mogą one być rozliczane osobno.

Potrącenia z wypłaty

Z Twojego wynagrodzenia mogą zostać potrącone:

  • połowa składki przypadającej na poczet AHV/IV/EO/ALV (drugą połowę opłaca pracodawca),
  • składka na ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenpflegeversicherung),
  • połowa składki przypadającej na poczet ubezpieczenia chorobowego (niem. Krankentaggeldversicherung),
  • połowa składki przypadającej na poczet ubezpieczenia emerytalnego,
  • składka na ubezpieczenie w razie wypadku poza miejscem pracy (niem. Nichtbetriebsunfallversicherung, w skrócie NBUV),
  • podatek u źródła (niem. Quellensteuer) jeśli nie masz pozwolenia na pobyt (niem. Niederlassungsbewilligung),
  • świadczenia rzeczowe, jeśli korzystasz z wyżywienia i zakwaterowania.

 

Wyjątki:
W kantonie Glarus pracodawca musi opłacać połowę składki na ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenpflegeversicherung), a w kantonie Appenzell Innerrhoden całą.

Więcej na ten temat przeczytasz w poradniku pt: Szwajcarskie wynagrodzenie a potrącenia. Co oznaczają skróty na pasku wypłaty?

Odcinek wypłaty – czyli Lohnabrechnung w Szwajcarii

Twój pracodawca jest zobowiązany do wystawienia odcinka wypłaty za każdy miesiąc. Najpóźniej na koniec miesiąca na Twoim koncie powinno znaleźć się wynagrodzenie. Pamiętaj o tym, że Twój pracodawca powinien Ci wręczyć kopię potwierdzenia wypłaty (niem. Quittung). Takie potwierdzenie, a tym samym i jego kopia, nie powinna zawierać żadnych błędów. 

Stawka godzinowa w Szwajcarii

Dla Twojego stosunku pracy są wiążące zapisy z kantonalnej umowy branżowej (NAV dla rolnictwa) lub postanowienia umowy o pracę. Stawkę godzinową obliczysz na podstawie wynagrodzenia oraz czasu pracy. Wystarczy, że podzielisz otrzymaną pensję przez średnią liczbę godzin przepracowanych w skali miesiąca.

 

Zastanawiasz się jak obliczyć miesięczną liczbę godzin? Skorzystaj z poniższych wzorów:

Czas pracy w rolnictwie

Codzienny czas pracy dla pracowników zatrudnionych w rolnictwie w Szwajcarii definiuje kantonalna umowa branżowa (NAV)

Dla osób zatrudnionych przy uprawie warzyw obowiązują przepisy tzw. modelowej umowy o pracę zawartej między Szwajcarskim Związkiem Producentów Warzyw (niem. Verband Schweizer Gemüseproduzenten, w skrócie VSGP), a Zrzeszeniem Pracowników Zatrudnionych Przy Uprawie Warzyw (niem. Interessenverein für Arbeitnehmer im Gemüsebau, w skrócie IVAG).

Nadgodziny

Jeśli zajdzie taka potrzeba, jako zatrudniony jesteś zobowiązany do świadczenia pracy ponad obowiązujące Cię normy czasu pracy. Pracodawca w porozumieniu z Tobą, jako pracownikiem, musi ustalić sposób ich wynagrodzenia. Może to być odebranie dodatkowych godzin w formie wolnego lub wypłacenia dodatku. W drugim przypadku jest to normalna stawka godzinowa z co najmniej 25% dodatkiem za nadgodziny. 

Ważne!
Liczba nadgodzin musi być ujęta na odcinku wypłaty. Co więcej, muszą ją potwierdzić zarówno pracodawca jak i pracownik. 

 

Urlop

Liczba dni urlopowych jest zdefiniowana w właściwej dla danego kantonu, kantonalnej umowie branżowej (NAV) dla rolnictwa. Pracownicy mają zasadniczo prawo do co najmniej 4 tygodni urlopu w roku (w zależności od kantonu, osobom po 50 roku życia przysługuje 5 tygodni). Dni urlopowe musisz wykorzystać (jeśli wcześniej tego nie zrobiłeś) przed zakończeniem stosunku pracy. 

Ważne! 

Pamiętaj, że Twój pracodawca jest zobowiązany do ujęcia przy potrąceniach z wypłaty (w formie stosownego zmniejszenia danej kwoty) niewykorzystanego w czasie urlopu wyżywienia i noclegu (czyli świadczeń rzeczowych, które znajdziesz pod pozycją Naturallohn).

Świadczenia rodzinne, czyli Familienzulagen a praca w rolnictwie

Pracujesz w rolnictwie? Zastanawiasz się, czy przysługuje Ci prawo do pakietu świadczeń socjalnych? Odpowiedź brzmi – tak! 

Wskazówka:
Możesz wnioskować o takie świadczenia jak:

  • Kinderzulagen, czyli zasiłek na dzieci do 16 roku życia,
  • Ausbildungszulagen, czyli zasiłek na dzieci powyżej 16 roku życia,
  • Haushaltszulage, czyli pomoc socjalną dla par oraz osób samotnych, które żyja w jednym gospodarstwie domowym z dziećmi. 

Urlop ojcowski

Zostałeś właśnie ojcem? W myśl szwajcarskiego prawa przysługują Ci dwa tygodnie urlopu ojcowskiego. Pamiętaj jednak, że masz tylko pół roku od narodzin dziecka, by z tego prawa skorzystać. 

Rodzicom, którzy muszą przerwać pracę z uwagi na ciężką chorobę lub znaczną niepełnosprawność swojego dziecka przysługuje 14-tygodniowy płatny urlop opiekuńczy. 

Kierowanie pojazdami

Pracujesz na roli w Szwajcarii? Pamiętaj, że kierując pojazdem powinieneś mieć stosowną kategorię prawa jazdy. W Helwecji jest to kategoria G, która uprawnia do kierowania ciągnikami oraz maszynami rolniczymi. Jeśli pracodawca polecił Ci pokierować pojazdem, mimo braku stosownych uprawnień, ubezpieczyciel w razie wypadku może obciążyć go kosztami. 

Pamiętaj!
Jeśli jako obcokrajowiec przebywasz w Szwajcarii dłużej niż rok, powinieneś wymienić swoje prawo jazdy na szwajcarskie! Więcej informacji na ten temat uzyskasz w wydziale komunikacji (niem. Strassenverkehrsamt).

Pozwolenie na pracę

Koszty urzędowe związane z zatrudnieniem, w tym koszty poniesione w Sekretariacie Stanu ds. Migracji ponosi pracodawca. Koszt zameldowania na gminie i/lub koszty uzyskania pozwolenia na pracę oraz dokumentu Ausländerausweis ponosisz natomiast Ty jako pracownik.

Koszty podróży

Jeśli nie ustaliłeś z pracodawcą inaczej, to zasadniczo Ty jako pracownik ponosisz koszty podróży i dojazdu do miejsca pracy. 

Ubezpieczenie

Kantonalna umowa NAV dla rolnictwa zobowiązuje pracodawcę do ubezpieczenia swoich pracowników na potrzeby wizyt lekarskich, zakupu lekarstw, czy pobytu w szpitalu oraz na do ubezpieczenia chorobowego z zasiłkiem o równowartości 80% wynagrodzenia. 

Co więcej, nawet w kantonach, w których Twój pracodawca nie jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenie chorobowe, musi on dopilnować, że Ty jako pracownik zarejestrujesz się w kasie chorych.

Wskazówka!
Pamiętaj, że w związku z porozumieniem zawartym między UE a Szwajcarią, większość pracowników z krajów Unii Europejskiej jest zobowiązana do ubezpieczenia swoich (niepracujących) partnerów życiowych oraz dzieci, które przebywają w ojczyźnie w tej samej szwajcarskiej kasie chorych

Powinieneś również wiedzieć o tym, że szwajcarskie prawo zobowiązuje Twojego pracodawcę do ubezpieczenia Cię od wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. Jeśli pracujesz w danej firmie przez więcej niż 8 godzin tygodniowo, Twój pracodawca musi zapewnić Ci także ubezpieczenie na poczet wypadku poza miejscem pracy (niem. Nichtbetriebsunfallversicherung, w skrócie NBUV). 

Pracujesz dłużej niż przez 3 miesiące w danym przedsiębiorstwie? Masz powyżej 17 lat i otrzymujesz więcej niż 1 792,50 CHF płacy podlegającej oskładkowaniu? Twój pracodawca musi zgłosić Cię w kasie emerytalnej (niem. Pensionskasse). 

Natomiast jeśli zamierzasz definitywnie opuścić Szwajcarię i masz więcej niż 25 lat, powinieneś najpóźniej na miesiąc przed planowaną emigracją skontaktować się z kasą emerytalną i załatwić wszelkie formalności.

Bezpodstawne zwolnienie z pracy w Szwajcarii

Zasadniczo jeśli pracodawca wypowie Ci bezterminowo umowę o pracę, bez podawania ważnego powodu, masz jako pracownik prawo do odszkodowania. Wartość takiego zadośćuczynienia powinna równać się sumie, którą otrzymałbyś w ramach trwania stosunku pracy aż do jego końca (wraz z terminem okresu wypowiedzenia). Pamiętaj jednak, że od takiej sumy należy odjąć koszty zaoszczędzone w związku z zwolnieniem i/lub uzyskane dochody związane z podjęciem pracy u innego pracodawcy. 

Jeśli sprawa trafi do sądu, sędzia może zobowiązać pracodawcę do wypłaty odszkodowania w wysokości ustalonej przez sąd na podstawie wszystkich zaistniałych okoliczności. Co ciekawe, wysokość zadośćuczynienia nie może przekroczyć sumy odpowiadającej wynagrodzeniu za 6 miesięcy pracy.

Nieuzasadnione niepodjęcie lub porzucenie pracy

Jeśli jako pracownik nie podejmiesz pracy bez ważnego powodu, lub porzucisz pracę ze skutkiem natychmiastowym Twój pracodawca zasadniczo ma prawo do odszkodowania. Suma odszkodowania powinna być równa 25% Twojego wynagrodzenia miesięcznego. Pamiętaj jednak, że pracodawca może domagać się dodatkowego zadośćuczynienia za tzw. poniesione szkody w mieniu.

Jeśli roszczenie nie wygaśnie poprzez uregulowanie zadośćuczynienia, pracodawca ma prawo wejść na drogę sądową lub skorzystać z usług komornika w celu ściągnięcia należności. Musi jednak to zrobić do 30 dni liczonych od dnia zaniechania lub porzucenia pracy. W przeciwnym razie roszczenie wygasa. 

 

Źródło: Lohnrichtlinie für familienfremde Arbeitnehmende in der Schweizer Landwirtschaft inklusive lanwirtschaftlicher Hauswirtschaft
Stan na: 01.01.2023

 

© Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu jest możliwe tylko za zgodą wydawcy strony.