Praca w rolnictwie w Szwajcarii. Stawki i regulacje obowiązujące w 2024 roku

Praca w rolnictwie to chleb powszedni dla tysięcy pracowników w Szwajcarii. Zarówno firmy, czy też gospodarstwa, jak i osoby zatrudnione muszą się trzymać pewnych zasad. Dlatego też  przedstawiciele obu stron wypracowali wytyczne regulujące zatrudnianie pracowników (niebędących krewnymi) na gospodarstwach (tzw. Lohnrichtlinie für familienfremde Arbeitnehmende in der Schweizer Landwirtschaft inklusive landwirtschaftlicher Hauswirtschaft).

Niniejsze wytyczne uzgodnione zostały między Szwajcarskim Związkiem Rolników (SBV), Szwajcarskim Stowarzyszeniem Rolników i Kobiet Wiejskich (SBLV) oraz Stowarzyszeniem Organizacji Zawodowych Pracowników Rolnictwa (ABLA) i mają na celu zapewnienie przyjaznego środowiska pracy.

Uwaga! Wytyczne powinieneś traktować jako ogólne regulacje. W poszczególnych przypadkach nadrzędne będą postanowieia kantonalnej umowy branżowej dla rolnictwa (niem. kantonaler Normalararbeitsvertrag, NAV) oraz wszelkie zapisy uzgodnione w umowie o pracę.

Arbeitsvertrag, czyli umowa o pracę w Szwajcarii

Każdy stosunek pracy reguluje szwajcarskie prawo umów o pracę (niem. Arbeitsvertragsrecht – OR), przepisy zawarte w kantonalnych umowach branżowych (NAV) oraz postanowienia umowy o pracę, którą zawarłeś z pracodawcą.

W przypadku działalności pozarolniczej (ogrodnictwo, gastronomia, budownictwo itp.) pracodawca zobowiązany jest do przestrzegania obowiązujących umów taryfowych (niem. Gesamtarbeitsvertrag – GAV) w tych sektorach. Twój pracodawca i Ty jako pracownik powiniście być w posiadaniu kantonalnej umowy branżowej dla rolnictwa lub umowy branżowej dla właściwej dla firmy działalności.

Jeśli pracodawca nie jest w stanie przedłożyć Ci obowiązującego NAV, możesz uzyskać do niego dostęp we właściwej placówce kantonalnej, natomiast jeśli chodzi o GAV, informacji możesz na stronach SECO lub związków właściwych dla Twojej branży, np. dla rolnictwa będzie to SBV, SBLV i ABLA.

Warunki wynagrodzenia w szwajcarskim rolnictwie

Pracownicy muszą otrzymywać odpowiednie wynagrodzenie za swoją pracę. Jako wytyczne obowiązują następujące zasady i stawki:

Płaca minimalna w szwajcarskim rolnictwie w 2024 roku będzie wynosić  3 420,00 CHF, jednak stawka ta może się różnić w zależności od kantonu lub obowiązującego NAV lub GAV.

Pamiętaj:

1. W Szwajcarii zarówno pracodawcy jak i pracownicy muszą przestrzegać kantonalnej płacy minimalnej (obowiązuje np. w kantonie Neuchatel) i/lub wytycznych odnośnie stawek, które są zawarte w umowach branżowych (NAV), czy umowach taryfowych (GAV). 
2. Co prawda w powyższej tabeli przedstawiciele pracodawców i pracowników ujęli wykształcenie, jednak w regulacjach dla pracy w rolnictwie wyraźnie zaznaczyli, że to pełniona funkcja jest rozstrzygająca przy wysokości wynagrodzenia. 
3. Zasadniczo w Szwajcarii pracownicy zatrudnieni w rolnictwie otrzymują 12 wynagrodzeń miesięcznych. Wszelkie dodatkowe gratyfikacje, w tym tzw. 13-stki nie zostały ujęte w wytycznych.
4. Pracodawca jest zobowiązany do wystawienia odcinka wypłaty (niem. Lohnabrechnung) przy uwzględnieniu godzin nadliczbowych, dni urlopowych oraz poniesionych przez pracownika kosztów.

Warunki płacowe ujęte w powyższej tabeli odnoszą się do stawek brutto. Pamiętaj, że od wynagrodzenia brutto musisz odjąć wszystkie potrącenia na składki na ubezpieczenie społeczne, a także podatek u źródła (tzw. Quellensteuer) oraz świadczenia rzeczowe (niem. Naturallohn) – wtedy uzyskasz swoją stawkę netto. 

Ważne! Jeśli podejmujesz pracę w Szwajcarii dopilnuj, aby wysokość wynagrodzenia znalazła się w Twojej umowie o pracę! 

Naturallohn – czyli potrącenia za zakwaterowanie i wyżywienie

Świadczenia rzeczowe są często oferowane przy pracy w rolnictwie. Pracodawcy często udostępniają mieszkanie oraz zapewniają wyżywienie. Mają prawo do potrącania z tego tytułu określonych  kwot: 

Pamiętaj! Jeśli nie otrzymujesz świadczeń rzeczowych, nie mogą one być potrącane z Twojej wypłaty. Jeśli natomiast korzystasz z dodatkowych świadczeń, które nie są uwzględnione w powyższej tabeli, mogą one być rozliczane osobno.

Potrącenia z wypłaty

Z Twojego wynagrodzenia mogą zostać potrącone:

• połowa składki przypadającej na poczet AHV/IV/EO/ALV (drugą połowę opłaca pracodawca),
• składka na ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenpflegeversicherung),
• połowa składki przypadającej na poczet ubezpieczenia chorobowego (niem. Krankentaggeldversicherung),
• połowa składki przypadającej na poczet ubezpieczenia emerytalnego,
• składka na ubezpieczenie w razie wypadku poza miejscem pracy (niem. Nichtbetriebsunfallversicherung, w skrócie NBUV),
• podatek u źródła (niem. Quellensteuer) jeśli nie masz pozwolenia na pobyt (niem. Niederlassungsbewilligung),
• świadczenia rzeczowe, jeśli korzystasz z wyżywienia i zakwaterowania.

Wyjątki:
W kantonie Glarus pracodawca musi opłacać połowę składki na ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenpflegeversicherung), a w kantonie Appenzell Innerrhoden całą.

Więcej na ten temat przeczytasz w poradniku pt: Szwajcarskie wynagrodzenie a potrącenia. Co oznaczają skróty na pasku wypłaty?

Lohnabrechnung, czyli odcinek wypłaty w Szwajcarii

Pracodawca jest zobowiązany do przygotowania pełnego odcinka wypłaty co miesiąc, w tym również kontroli nadgodzin i czasu wolnego. Wynagrodzenie musi zostać wypłacone najpóźniej na koniec miesiąca. Pamiętaj o tym, że Twój pracodawca powinien Ci dostarczyć kopię potwierdzenia wypłaty (niem. Quittung). Sprawdź je dokładnie, bowiem taki dokument, a tym samym i jego kopia, nie powinny zawierać żadnych błędów.

Czas pracy i nadgodziny w rolnictwie

Dzienny czas pracy opiera się na postanowieniach kantonalnej umowy o pracę w rolnictwie. Dla osób zatrudnionych przy uprawie warzyw obowiązują przepisy tzw. modelowej umowy o pracę zawartej między Szwajcarskim Związkiem Producentów Warzyw (niem. Verband Schweizer Gemüseproduzenten, w skrócie VSGP), a Zrzeszeniem Pracowników Zatrudnionych Przy Uprawie Warzyw (niem. Interessenverein für Arbeitnehmer im Gemüsebau, w skrócie IVAG). 

Jako pracownik jesteś zobowiązany do pracy w nadgodzinach, jeśli jest to wymagane. W porozumieniu z Tobą pracodawca może zrekompensować pracę w godzinach nadliczbowych czasem wolnym w co najmniej takim samym wymiarze. W przeciwnym razie pracodawca musi Ci wypłacić wynagrodzenie za nadgodziny. Jest ono oparte na standardowym wynagrodzeniu powiększonym o dodatek w wysokości co najmniej 25%. Przepracowane nadgodziny muszą być odnotowane na odcinku wypłaty i potwierdzone przez pracodawcę i pracownika.

Przykładowe wyliczenie wynagrodzenia z uwzględnieniem nadgodzin:

Wynagrodzenie brutto: 3 420,00 CHF, 5,5-dniowy tydzień pracy, dzienny czas pracy 9,5 godziny (zgodnie z przykładowym NAV), dodatek 25% = 18,85 CHF. (3 420 : 227 x 1,25 = 18,85)

Stawka godzinowa w Szwajcarii

Dla Twojego stosunku pracy są wiążące zapisy z kantonalnej umowy branżowej (NAV dla rolnictwa) lub postanowienia umowy o pracę. Stawkę godzinową obliczysz na podstawie wynagrodzenia oraz czasu pracy. Wystarczy, że podzielisz otrzymaną pensję przez średnią liczbę godzin przepracowanych w skali miesiąca.

Zastanawiasz się jak obliczyć miesięczną liczbę godzin? Skorzystaj z poniższych wzorów:

Urlop 

Liczba dni wolnych zależy od zapisów zawartych w kantonalnym NAV dla rolnictwa. Zasadniczo przysługują Ci 4 tygodnie urlopu rocznie (do 20 roku życia i, w zależności od kantonu, 5 tygodni od 50 roku życia). Urlop musisz wykorzystać po zakończeniu umowy, jeśli nie został Ci wcześniej przyznany. Dni wolne niewykorzystane w trakcie trwania stosunku pracy należy traktować jako uprawnienia urlopowe na koniec umowy. Pracodawca musi Ci również wypłacić rekompensatę za posiłki niewykorzystane w piątki i święta.

Świadczenia rodzinne, czyli Familienzulagen a praca w rolnictwie

Jeśli pracujesz w rolnictwie przysługuje Ci prawo do pakietu świadczeń socjalnych. Możesz wnioskować o takie świadczenia jak:

• Kinderzulagen, czyli zasiłek na dzieci do 16 roku życia,
• Ausbildungszulagen, czyli zasiłek na dzieci powyżej 16 roku życia,
• Haushaltszulage, czyli pomoc socjalną dla par oraz osób samotnych, które żyją w jednym gospodarstwie domowym z dziećmi. 

Urlop ojcowski

Zostałeś właśnie ojcem? W myśl szwajcarskiego prawa przysługują Ci dwa tygodnie urlopu ojcowskiego. Pamiętaj jednak, że masz tylko pół roku od narodzin dziecka, by z tego prawa skorzystać. 

Rodzicom, którzy muszą przerwać pracę z uwagi na ciężką chorobę lub znaczną niepełnosprawność swojego dziecka przysługuje 14-tygodniowy płatny urlop opiekuńczy. 

Kierowanie pojazdami

Pamiętaj, że kierując pojazdem podczas pracy na roli w Szwajcarii powinieneś mieć stosowną kategorię prawa jazdy. W Helwecji jest to kategoria G, która uprawnia do kierowania ciągnikami oraz maszynami rolniczymi. Jeśli pracodawca polecił Ci kierować pojazdem, mimo braku stosownych uprawnień, ubezpieczyciel w razie wypadku może obciążyć go kosztami. 

Pamiętaj! Jeśli jako obcokrajowiec przebywasz w Szwajcarii dłużej niż rok, powinieneś wymienić swoje prawo jazdy na szwajcarskie! Więcej informacji na ten temat uzyskasz w wydziale komunikacji (niem. Strassenverkehrsamt).

Pozwolenie na pracę w Szwajcarii

Koszty urzędowe związane z zatrudnieniem, w tym koszty poniesione w Sekretariacie Stanu ds. Migracji ponosi pracodawca. Koszt zameldowania na gminie i/lub koszty uzyskania pozwolenia na pracę oraz dokumentu Ausländerausweis ponosisz natomiast Ty jako pracownik.

Zmiana! Obowiązek rejestracji pracy, czyli Stellenmeldepflicht

Od 1 stycznia 2024 roku pracownicy pracujący w charakterze pomocników przy uprawie warzyw i owoców (w tym w uprawie winorośli) będą podlegać obowiązkowi rejestracji pracy. 

Konkretnie, obowiązek rejestracji miejsc pracy oznacza, że pracodawca oferty pracy musi najpierw zarejestrować w RAV, czyli szwajcarskim urzędzie pracy. Wynika to z przepisów, które zostały wprowadzone w życie w 2014 roku, aby zapobiegać bezrobociu wśród obywateli Szwajcarii.

Koszty podróży

Jeśli nie ustaliłeś z pracodawcą inaczej, to zasadniczo Ty jako pracownik ponosisz koszty podróży i dojazdu do miejsca pracy. 

Ubezpieczenie

Kantonalna umowa NAV dla rolnictwa zobowiązuje pracodawcę do ubezpieczenia swoich pracowników na potrzeby wizyt lekarskich, zakupu lekarstw, czy pobytu w szpitalu oraz na do ubezpieczenia chorobowego z zasiłkiem o równowartości 80% wynagrodzenia. 

Co więcej, nawet w kantonach, w których Twój pracodawca nie jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenie chorobowe, musi on dopilnować, że Ty jako pracownik zarejestrujesz się w kasie chorych.

Wskazówka!
Pamiętaj, że w związku z porozumieniem zawartym między UE a Szwajcarią, większość pracowników z krajów Unii Europejskiej jest zobowiązana do ubezpieczenia swoich (niepracujących) partnerów życiowych oraz dzieci, które przebywają w ojczyźnie w tej samej szwajcarskiej kasie chorych. 

Powinieneś również wiedzieć o tym, że szwajcarskie prawo zobowiązuje Twojego pracodawcę do ubezpieczenia Cię od wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. Jeśli pracujesz w danej firmie przez więcej niż 8 godzin tygodniowo, Twój pracodawca musi zapewnić Ci także ubezpieczenie na poczet wypadku poza miejscem pracy (niem. Nichtbetriebsunfallversicherung, w skrócie NBUV). 

Pracujesz dłużej niż przez 3 miesiące w danym przedsiębiorstwie? Masz powyżej 17 lat i otrzymujesz więcej niż 1 792,50 CHF płacy podlegającej oskładkowaniu? Twój pracodawca musi zgłosić Cię w kasie emerytalnej (niem. Pensionskasse). 

Natomiast jeśli zamierzasz definitywnie opuścić Szwajcarię i masz więcej niż 25 lat, powinieneś najpóźniej na miesiąc przed planowaną emigracją skontaktować się z kasą emerytalną i załatwić wszelkie formalności.

Bezpodstawne zwolnienie z pracy w Szwajcarii

Zasadniczo jeśli pracodawca wypowie Ci bezterminowo umowę o pracę, bez podawania ważnego powodu, masz jako pracownik prawo do odszkodowania. Wartość takiego zadośćuczynienia powinna równać się sumie, którą otrzymałbyś w ramach trwania stosunku pracy aż do jego końca (wraz z terminem okresu wypowiedzenia). Pamiętaj jednak, że od takiej sumy należy odjąć koszty zaoszczędzone w związku ze zwolnieniem i/lub uzyskane dochody związane z podjęciem pracy u innego pracodawcy. 

Jeśli sprawa trafi do sądu, sędzia może zobowiązać pracodawcę do wypłaty odszkodowania w wysokości ustalonej przez sąd na podstawie wszystkich zaistniałych okoliczności. Co ciekawe, wysokość zadośćuczynienia nie może przekroczyć sumy odpowiadającej wynagrodzeniu za 6 miesięcy pracy.

Nieuzasadnione niepodjęcie lub porzucenie pracy

Jeśli jako pracownik nie podejmiesz pracy bez ważnego powodu, lub porzucisz pracę ze skutkiem natychmiastowym Twój pracodawca zasadniczo ma prawo do odszkodowania. Suma odszkodowania powinna być równa 25% Twojego wynagrodzenia miesięcznego. Pamiętaj jednak, że pracodawca może domagać się dodatkowego zadośćuczynienia za tzw. poniesione szkody w mieniu.

Jeśli roszczenie nie wygaśnie poprzez uregulowanie zadośćuczynienia, pracodawca ma prawo wejść na drogę sądową lub skorzystać z usług komornika w celu ściągnięcia należności. Musi jednak to zrobić do 30 dni liczonych od dnia zaniechania lub porzucenia pracy. W przeciwnym razie roszczenie wygasa.

Źródło: Lohnrichtlinie für familienfremde Arbeitnehmende in der Schweizer Landwirtschaft inklusive lanwirtschaftlicher Hauswirtschaft

Stan na: 18.12.2023

© Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu jest możliwe tylko za zgodą wydawcy strony.