Lohnabrechnung, czyli szwajcarski odcinek wypłaty. Jak go czytać i rozumieć?

Zastanawiałeś się kiedyś, jak często sprawdzasz swój odcinek wypłaty? Większość ludzi prawdopodobnie odpowie: Nigdy. Jednak warto to robić, ponieważ są w nim zawarte ważne informacje na temat Twojego wynagrodzenia. Oto jak poprawnie czytać i rozumieć szwajcarski Lohnabrechnung.

Najważniejsze zawsze jest to, że Twój stan konta pokazuje pierwszego dnia miesiąca mniej więcej oczekiwane saldo. Wtedy cieszysz się, że nie musisz zajmować się niezrozumiałymi skrótami i obliczeniami. W Twoim własnym interesie jednak jest sprawdzenie miesięcznych zarobków i różnych potrąceń. 

Mimo że miesięczne zestawienia wynagrodzeń często przygotowywane są elektronicznie i w oparciu o nowoczesne systemy rejestracji czasu pracy, nigdy nie można wykluczyć błędów czy nieporozumień. Jest to kolejny powód, dla którego pracodawcy są zobowiązani do regularnego dostarczania pisemnych informacji na temat rozliczania listy płac. I to w tak  jasny i zwięzły sposób, abyś jako pracownik wiedział, o co w tym wszystkim chodzi. 

Comiesięczne sprawdzanie listy płac nie ma więc nic wspólnego z brakiem zaufania do przełożonych, ale jest wyraźnie wymagane przez szwajcarskie państwo. Na szczęście sprawdzenie informacji nie jest skomplikowane, zwłaszcza, jeśli znasz najważniejsze podstawowe terminy i zależności.

Płaca (Gehalt) a wynagrodzenie (Lohn) – jaka jest różnica?

Ściśle rzecz ujmując, „płaca” to stała kwota wypłacana przez określony czas, niezależnie od wykonywanej pracy. Miesięczna lub roczna płaca jest określona w umowie o pracę. Z drugiej strony, wynagrodzenie jest wypłacane tylko za faktycznie przepracowane godziny. W zależności od liczby dni roboczych i dni ustawowo wolnych od pracy, mogą występować znaczne różnice w ciągu roku. Dotyczy to zarówno czasu pracy, jak i kwoty, która wpływa na konto na koniec miesiąca. Wynagrodzenie godzinowe wypłacane jest głównie w zawodach usługowych i rzemieślniczych.

Szczególnym przypadkiem jest tak zwana płaca akordowa, która jest obliczana na podstawie liczby wykonanych zadań lub wyprodukowanych elementów. Wynagrodzenie akordowe może być wypłacane w branży budowlanej, przy pracach montażowych lub w produkcji tekstyliów.

Jak obliczane jest wynagrodzenie w Szwajcarii?

Podstawą miesięcznej wypłaty jest tak zwane wynagrodzenie podstawowe albo podstawowa lub bazowa płaca. Kwota ta zasadniczo zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Wynagrodzenie podstawowe zazwyczaj rośnie wraz ze stażem pracy i doświadczeniem zawodowym, a często także ze przepracowanym okresie w danej firmie.

Możesz również otrzymywać premie. Są one wypłacane na przykład za pracę zmianową lub nadgodziny. Dodatki przysługują również za pracę w szczególnie trudnych warunkach (takich jak upał lub niebezpieczeństwo). Jako rodzic możesz również otrzymywać pewne dodatki rodzinne.

W różnych branżach firmy stosują dodatkowe zachęty finansowe, aby zachęcić swoich pracowników do szczególnego zaangażowania. Oprócz stałej pensji, pracownicy mogą również otrzymywać wynagrodzenie zależne od wyników. Mogą to być na przykład premie, gratyfikacje lub bonusy za określone indywidualne sukcesy, lub osiągnięcie wcześniej uzgodnionego celu biznesowego. 

W wielu szwajcarskich firmach istnieje również zwyczaj wypłacania 13 pensji pod koniec roku.

Na odcinku wypłaty mogą znajdować się  zatem następujące pozycje:

• Wynagrodzenie miesięczne (niem. Monatslohn)
• Nadgodziny (niem. Überstunden)
• Dodatek za pracę zmianową (niem. Schichtzuschlag)
• 13. pensja (niem. 13. Gehalt)
• Premia (niem. Prämie)
• Gratyfikacja (niem. Gratifikation)
• Bonus (niem. Bonus)
• Dodatek rodzinny (niem. Familienzulage)
• Inne dodatki indywidualne

Suma powyższych pozycji stanowi Twoje wynagrodzenie brutto.

Wynagrodzenie niepodlegające składkom na ubezpieczenie AHV

Czasami wynagrodzenie brutto niepodlegające składkom AHV jest również podawane na odcinku wypłaty. Jest to również określane jako „niemiarodajne wynagrodzenie” (niem. nicht massgebender Lohn). Są to świadczenia, za które nie musisz płacić składek ubezpieczeniowych. Na przykład wtedy, kiedy otrzymasz jednorazowe prezenty lub zasiłki w przypadku choroby, albo zryczałtowaną dodatkową płatność za przeprowadzkę związaną z pracą. Można tu również wymienić inne dodatki dla rodzin z dziećmi. Jeśli nie zarabiasz więcej niż 2300 CHF w ciągu całego roku, wynagrodzenie to również nie podlega składkom AHV.

To jest potrącane z Twojego wynagrodzenia brutto

Szwajcarski system ubezpieczeń społecznych opiera się na połączeniu obowiązkowego i dobrowolnego ubezpieczenia w celu zapewnienia bezpieczeństwa finansowego po przejściu na emeryturę, w razie wypadku lub niepełnosprawności. W końcu nawet jeśli jesteś niezdolny do pracy lub nie możesz już pracować, nadal powinieneś być w stanie związać koniec z końcem. 

Składki na ten cel opłacane są za pośrednictwem pracodawcy, co oznacza, że część Twojego wynagrodzenia brutto nie trafia na Twoje konto, ale jest przekazywana bezpośrednio z działu księgowości do odpowiedniej firmy ubezpieczeniowej. Abyś dokładnie wiedział, ile i gdzie wpłacasz, składki muszą być wyraźnie wyszczególnione na odcinku wypłaty.

Potrącenia obejmują:

• Składkę AHV (czasami podawana również jako składka AHV-IV-EO, składka na ubezpieczenie emerytalne)
• Składkę ALV (ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, czyli Arbeitslosenversicherung
• Składkę NBUV (ubezpieczenie na poczet wypadku poza miejscem pracy, czyli niem. Nichtbetriebsunfallversicherung, w skrócie NBUV)
• Składkę KTG (Nie we wszystkich przypadkach, ponieważ jej opłacanie jest dobrowolne – ubezpieczenie chorobowe, czyli niem. Krankentaggeldversicherung)
• Składkęna fundusz emerytalny, czyli niem. Beitrag zur Pensionskasse

Wynagrodzenie podlegające składkom AHV

Z ubezpieczenia emerytalnego i rodzinnego (AHV) wypłacana będzie Twoja emerytura. Ubezpieczenie to zabezpiecza również bliskich pozostających na Twoim utrzymaniu w przypadku niespodziewanej śmierci. Pracownicy, pracodawcy i osoby samozatrudnione są zobowiązani do opłacania składek. Ubezpieczenie AHV jest obowiązkowe dla wszystkich, którzy mogą później pobierać świadczenia, czyli wszystkie osoby mieszkające lub pracujące w Szwajcarii.

Jeśli otrzymujesz wynagrodzenie podlegające oskładkowaniu AHV, musisz automatycznie opłacać składki na ubezpieczenie od niepełnosprawności (IV) i system rekompensaty dochodów (EO). IV zapewnia wsparcie finansowe, medyczne i organizacyjne dla osób, które nie mogą już pracować lub mogą pracować tylko w ograniczonym zakresie z powodu niepełnosprawności. Z kolei świadczenia zastępujące dochód w ramach EO są wypłacane osobom odbywającym służbę wojskową lub cywilną. Świadczenia z tytułu EO mają również na celu złagodzenie tymczasowego bezrobocia w okresie macierzyństwa lub choroby.

Wskazówka:

Łącznie składki na AHV, IV i EO stanowią obecnie 10,6% wynagrodzenia (od sierpnia 2023 roku). Połowa tej kwoty jest opłacana przez pracodawcę. Na odcinku wypłaty widnieje tylko Twój udział, czyli 5,3%, które są potrącane z Twojego wynagrodzenia brutto lub wynagrodzenia brutto.

ALV na odcinku wypłaty

Obie strony dzielą się również po równo składką na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (ALV). Jak sama nazwa wskazuje, ALV wypłaca wsparcie finansowe, gdy stracisz pracę i szukasz nowego zatrudnienia. Ubezpieczenie musi być opłacane tylko do rocznego wynagrodzenia w wysokości 148.200 CHF. Powyżej tej kwoty składki są zniesione (od sierpnia 2023 roku). 

Wskazówka:

Całkowita stawka składki wynosi 2,2%. Twój udział, który jest potrącany z wynagrodzenia brutto, wynosi zatem 1,1%.

NBUV lub NBU

Kolejną pozycją na odcinku wypłaty jest ubezpieczenie od wypadków przy pracy (w skrócie NBUV lub NBU). W Szwajcarii musisz być ubezpieczony nie tylko od wypadków przy pracy, ale także od wypadków, które zdarzają się w czasie wolnym. Twój szef musi zatem wykupić dla Ciebie ubezpieczenie NBUV, jeśli pracujesz dla niego przez co najmniej 8 godzin tygodniowo. Tym razem będziesz musiał sam opłacać miesięczne składki. Jednak firma zajmie się również organizacją: wykupi ubezpieczenie, potrąci składkę z Twojego wynagrodzenia brutto i terminowo ją przekaże. 

Możesz uznać za niesprawiedliwe, że to obowiązkowe ubezpieczenie nie jest również organizowane na zasadzie pół na pół. Jednak w zamian Twój pracodawca sam opłaca składkę na Twoje ubezpieczenie od wypadków przy pracy. Wysokość miesięcznej składki NBUV zależy od rodzaju wykonywanej pracy i wysokości zarobków. 

Wskazówka:

Z reguły składka wynosi od 1 do 2% wynagrodzenia brutto.

KTG lub KTGV

Pozycja „KTG” lub „KTGV” (skrót od: dzienne ubezpieczenie chorobowe) nie pojawia się na każdym odcinku wypłaty. Pracodawcy mogą swobodnie decydować, czy wykupić takie ubezpieczenie dla swoich pracowników. Z reguły jednak KTGV przynosi korzyści obu stronom. Jeśli jako pracownik zachorujesz, Twój szef musi początkowo nadal płacić 80 lub nawet 100% Twojego wynagrodzenia. 

To, ile dokładnie otrzymasz i jak długo będziesz objęty ubezpieczeniem, zależy od różnych czynników, w tym od stażu pracy w firmie. Może to być dość kosztowne dla firmy, jeśli jesteś chory przez długi czas. Jeśli jednak firma wykupiła dla Ciebie ubezpieczenie KTG w odpowiednim czasie, przejmie płatność tylko od uzgodnionej daty. Jest to sytuacja korzystna dla obu stron: Ty jesteś zabezpieczony finansowo i możesz spokojnie wracać do zdrowia, podczas gdy Twój pracodawca może zatrudnić zastępstwo z zaoszczędzonej pensji. Składka na ubezpieczenie jest zatem opłacana przez was oboje. 

Wskazówka:

Połowa składki zostanie potrącona z Twojej wypłaty, a jej kwota zależy od warunków ubezpieczenia.

AHV i fundusz emerytalny – podobieństwa i różnice

Składkę na fundusz emerytalny można również znaleźć w potrąceniach z wynagrodzenia. Jest ona czasami określana jako składka BVG. Z pewnością zadajesz sobie pytanie, czy mój szef i ja nie zabezpieczamy się już na czas po mojej aktywnej pracy zawodowej, płacąc składkę na ubezpieczenie emerytalne i rodzinne (AHV)?

Pomyśl o funduszu emerytalnym jako o dodatku do AHV. Ten ostatni otrzymasz później w formie miesięcznej emerytury, która zwykle wystarcza na pokrycie minimalnych podstawowych kosztów na starość. Dodatkowe składki wpłacane do funduszu emerytalnego mają na celu zapewnienie utrzymania standardu życia. Możesz wybrać, czy chcesz otrzymywać sumę zaoszczędzoną podczas życia zawodowego jako jednorazową wypłatę kapitału, czy jako dożywotnią miesięczną emeryturę.

Składka na fundusz emerytalny jest dzielona z firmą. Również w tym przypadku połowa składki jest automatycznie potrącana z wynagrodzenia. Wysokość składki zależy od różnych czynników, w tym wieku i zarobków. 

Wskazówka:

Szwajcarscy pracownicy płacą obecnie (od sierpnia 2023 roku) od 7 do 18% swojego wynagrodzenia podlegającego składkom AHV jako składkę do funduszu emerytalnego.

Twoje prawa w zakresie rozliczania listy płac

Szwajcarski kodeks zobowiązań, art. 323 b ust. 1, zobowiązuje pracodawców do regularnego dostarczania pracownikom pisemnych odcinków wypłat. Zazwyczaj otrzymasz takie zaświadczenie w momencie przelewu wynagrodzenia. Płatność musi być generalnie dokonywana na koniec miesiąca, ale w pewnych okolicznościach można uzgodnić inne terminy. 

W małych firmach szef sam zajmuje się płacami i wynagrodzeniami, podczas gdy w dużych firmach odpowiedzialne są za to oddzielne działy. Czasami księgowość jest również zlecana zewnętrznym usługodawcom. Nie ma jednak znaczenia, czy jest to robione ręcznie, czy za pomocą oprogramowania. Lista płac musi być przejrzysta i zawierać wszystkie szczegóły dotyczące wynagrodzeń. Obejmuje to wynagrodzenie brutto i netto, potrącenia i premie.

Co zrobić, jeśli odcinek wypłaty zawiera błędy?

W oparciu o wyżej wymienione elementy, możesz zorientować się, czy odcinek wypłaty zawiera rażące błędy lub przeoczenia. Jeśli masz takie wrażenie, skontaktuj się z działem HR, działem płac lub osobą odpowiedzialną za listę płac. 

Po pierwsze, zapytaj grzecznie, czy mogą wyjaśnić Ci przebieg listy płac i odpowiedzieć na Twoje pytania. Być może doszło do pomyłki lub nieporozumienia. Najlepiej mieć przygotowane ważne dokumenty i pokwitowania.

Jeśli utkniesz w martwym punkcie, pomocna może być rozmowa ze stowarzyszeniem pracowników lub związkiem zawodowym. Jeśli masz pewność, że Twoje prawa jako pracownika zostały naruszone, skontaktuj się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy.

© Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu jest możliwe tylko za zgodą wydawcy strony.